گل در ادبیات

گل در ادبیات
گل که نماد زیبایی و طول عمر کوتاه است در ادبیات کهن ما جایگاهی والا داشته و معمولا برای وصف ظرافت، خار داشتن در عین زیبایی و عمر کوتاه به کار می‌رود. 
کاشت گل که از گذشته تا به امروز در جای جای ایران رواج داشته است سبب شده تا ایران زادگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی و به خصوص گل‌ها باشد. این ارتباط تنگاتنگ با گل از دیرباز تا هم اکنون سبب شده تا اغلب شاعران و نویسندگان ادبیات پارسی از آن در نوشته‌های خود یاد کنند.
در این مقاله به اهمیت جایگاه گل در ادبیات پرداخته‌ایم تا شما خوبان و عزیزان گرامی بتوانید از آن استفاده کرده و با فرهنگ غنی ایران زمین آشنا شوید.

به درستی که گل به تنهایی می‌تواند زیباترین شعر پروردگار بر روی زمین باشد چرا که خیال آدمی را برانگیخته و شعر و طراوت را به انسان هدیه می‌دهد.
در تمامی مضامین ادبی، اجتماعی، مذهبی و حتی علمی می‌توان رد پایی از گل در ادبیات را یافت به گونه‌ای که این عنصر وصف ناپذیر و خیال انگیز در همه اعصار و قرون توانسته ذوق قریحه آدمی را برانگیزد و در حوزه‌های وسیعی داخل شود تا بتواند هر اندیشه و فکری را به زیبایی بیان کرده و موجب اتفاق نظر افراد با افکار و فرهنگ و آیین متفاوت شود.
اغلب شاعران نامدار و پر آوازه ایرانی نظیر خواجه لسان الغیب حافظ شیرازی، شیخ الاجل سعدی، سهراب سپهری، فاضل نظری و .. در اشعار خود از گل و گیاهان استفاده کرده اند تا بتوانند فضا را تلطیف کرده و یا به آن روح بخشند. استفاده از گل در ادبیات و  اشعار ایران زمین می‌تواند تمدن چند هزار ساله و ایرانی پارسی ما را به رخ همگان بکشاند.

 

 حافظ 
گل در ادبیات به خصوص اشعار خواجه حافظ شیرازی رنگ و بویی دیگر داشته و در معانی و کاربردهای مختلفی استفاده شده است.
 

از جمله اشعار خواجه لسان الغیب حافظ شیرازی در باب گل عبارتند از:

رباعی شماره15:
این مدت عمر ما چو گل ده روز است / خندان لب و تازه‌روی می‌باید بود
غزل شماره 81:
صبحدم مرغ چمن با گل نوخاسته گفت / ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت
گل بخندید که از راست نرنجیم ولی / هیچ عاشق سخن سخت به معشوق نگفت
غزل شماره 454:
سخن در پرده می‌گویم چو گل از غنچه بیرون آی / که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی
غزل شماره 164:
گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت / که به باغ آمد ازین راه و از آن خواهد شد 
غزل شماره 416:
به عشق روی تو روزی که از جهان بروم / ز تربتم بدمد سرخ گل به جای گیاه
غزل شماره 52:
یا رب این کعبه مقصود تماشاگه کیست / که مغیلان طریقش، گل و نسرین من است
غزل شماره 411:
تاب بنفشه می‌دهد طره مشک سای تو / پرده غنچه می‌درد خنده دلگشای تو
ای گل خوش نسیم من بلبل خویش را مسوز / کز سر صدق می‌کند شب همه شب دعای تو
غزل شماره 192:
سرو چمان من چرا میل چمن نمی‌کند / همدم گل نمی‌شود یاد سمن نمی‌کند
دی گله‌ای ز طره‌اش کردم و از سر فسوس / گفت که این سیاه کج گوش به من نمی‌کند
غزل شماره 287:
هم گلستان خیالم ز تو پر نقش و نگار / هم مشام دلم از زلف سمن سای تو خوش
غزل شماره 130:
سحر بلبل حکایت با صبا کرد / که عشق روی گل با ما چه‌ ها کرد
غزل شماره 161:
در کار گلاب و گل حکم ازلی این بود / کاین شاهد بازاری وان پرده نشین باشد
غزل شماره 214:
هر کو نکاشت مهر و ز خوبی گلی نچید / در رهگذار باد نگهبان لاله بود
غزل شماره 44:
کنون که بر کف گل جام باده صاف است / به صد هزار زبان بلبلش در اوصاف است

 سعدی
گل در ادبیات و اشعار شیخ الاجل سعدی نیز چنین به کار رفته است:

رباعی شماره 16:
گویند هوای فصل آزار خوشست / بوی گل و بانگ مرغ گلزار خوشست
حکایت شماره 1:
هنر به چشم عداوت بزرگتر عیب است / گل است سعدی و در چشم دشمنان خاراست
غزل شماره 402:
خویشتن بر تو نبندم که من از خود نپسندم / که تو هرگز گل من باشی و من خار تو باشم
غزل شماره 159:
مرا شکر منه و گل مریز در مجلس / میان خسرو و شیرین شکر کجا گنجد

سهراب سپهری
سهراب سپهری نیز گل در ادبیات را این گونه معنا می کند:

کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ / کار ما شاید این است / که در افسون گل سرخ شناور باشیم.
گل شبدر چه کم از لاله قرمز دارد؟
از مرز خواب می‌گذشتم/ سایه تاریک یک نیلوفر/ روی همه این ویرانه ‌ها فرو افتاده بود
کار ما شاید این است/ که میان گل نیلوفر و قرن/ پی آواز حقیقت باشیم.
روی شن‌ها هم، نقش‌های سم اسبان سواران ظریفی است که صبح، به سرتپه معراج شقایق رفتند.
مادرم سینی چایی در دست / گل لبخندی چید، هدیه‌اش داد به من 

 کسایی مروزی
گل در ادبیات شاعر ایران زمین کسایی مروزی نیز چنین آمده است:

گل نعمتی است هدیه، فرستاده از بهشت / مردم کریم تر شود اندر نعیم گل 
ای گلفروش، گل چه فروشی به جای سیم / وز گل عزیزتر چه ستانی به سیم گل؟

 فاضل نظری
از جمله اشعار فاضل نظری شاعر معاصر ایران در باب گل عبارتند از:

بعد از این بگذار قلب بیقراری بشکند / گل نمی‌روید ، چه غم گر شاخساری بشکند
گر بخواهم گل بروید بعد از این از سینه‌ام / صبر باید کرد تا سنگ مزاری بشکند
ای گل گمان مکن به شب جشن می‌روی / شاید به خاک مرده ای ارزانی‌ات کنند
باد پیراهن کشید از دست گل‌ها ناگهان / عطر نیلوفر فراوان شد، گمان کردم تویی
حمد هم از لب سرخ تو شنیدن دارد / گل سرخی به مزار آمده، می‌بینی که؟

گل در ضرب المثل‌ها
گل در ادبیات ایران جایگاهی والا دارد به گونه‌ای که در بسیاری از ضرب المثل‌های ما نیز از این واژه استفاده شده است. از جمله ضرب المثل‌هایی که در آن‌ها از واژه گل استفاده شده است عبارتند از:
•    با یک گل بهار نمی‌شود
•    گل پشت و رو ندارد
•    دسته گل به آب دادن
•    گل که گل است بی عیب نمی‌شود
•    گل بی‌خار نمی‌شود
•    گل بود به سبزه نیز آراسته شد
•    گل بی‌خار جهان، مردم صاحب هنرند

کتاب‌هایی با مضمون گل
از جمله کتاب‌هایی که می‌توان با مضمون گل در ادبیات و فرهنگ پارسی ایران جست و جو نمود نیز می‌توان گل و گیاه در هزار سال شعر فارسی را نام برد که نوشته دکتر بهرام گرامی می‌باشد.
بنابراین گل در ادبیات پارسی بسیار گستردگی داشته و می‌توان آن را از گذشته تا به امروز در سراسر فرهنگ ایرانیان پیدا کرده و آثار آن را نیز مشاهده نماییم.